Terugblik ‘open’ CoP-bijeenkomst over het faciliteren van circulaire voedselketens

Op 5 februari waren we met 26 deelnemers bij elkaar in de Stingerbol in Ede. Deze bol werd voorheen gebruikt voor militaire trainingen en doet tegenwoordig dienst als plek voor ontmoeting, kunst en theater, vaak rond het thema voedsel.

Opgave is complex

De ontwikkeling van nieuwe circulaire voedselketens is complex, zo herkenden ook de deelnemers. Naast succesvolle voorbeelden zien we dat veel initiatieven hobbels ondervinden en het zwaar hebben. Circulair ondernemen vraagt o.a. nieuwe samenwerkingen, andere bedrijfsvoering, slimme logistiek, voldoende massa, ander (inkoop)beleid en nieuwe verdienmodellen.

Onze gedeelde vraag was hoe wij – als netwerkbegeleider, keten-regisseur of bijvoorbeeld gemeente – deze circulaire ontwikkelingen kunnen stimuleren en faciliteren. Hoe kunnen we ondernemers ondersteunen? Hoe hebben wij - ieder vanuit eigen rol en organisatie – de meeste impact? Bij deze vragen stonden we stil met een diverse groep deelnemers van binnen én buiten Regio Foodvalley.

Aanpak in Regio Foodvalley

Allereerst vertelden we over onze aanpak en ervaringen in Regio Foodvalley, zowel binnen het Living Lab Regio Foodvalley Circulair, als het programma Voedsel- en Eiwittransitie en met voedseleducatie. De aanpak in het Living Lab kenmerkt zich door een samenwerking tussen alle O’s van de triple helix en door een combinatie van inspireren, agenderen, projecten en netwerk opbouwen.

“De overheden blijven achter’’

Suzan Klein Gebbink ziet in haar rol als begeleider van de CoP Circulaire Voedselketens – onderdeel van het Living Lab – veel dingen goed gaan, maar soms ook moeizame voortgang. Ze citeert een aantal ondernemers uit de regio: “De overheden blijven achter. Zij moeten niet alleen circulariteit uitdragen, maar zelf ook meer circulair worden, bijvoorbeeld in hun aanbestedingen en bij de berekening van leges bij circulair bouwen.” En: “De inkomsten blijven enorm achter, terwijl we al wél kosten maken. De vraag moet ook mee, aangejaagd door overheden.”

Jan Rotmans: “Kleine stapjes in de onderstroom”

Een Living Lab is om te blijven leren en reflecteren, zo ook vandaag. We laten ons daarbij inspireren door transitiekundige Jan Rotmans. Hij maakt in de maatschappij onderscheid tussen een bovenstroom en minder zichtbare onderstroom. Rotmans: “In de onderstroom zie je de antwoorden op de transities al volop! We zijn bijna bij het kantelpunt.” Qua oplossingen is Rotmans helder: “De overheid is de meest overschatte knop om aan te draaien. En ga nooit voor breed draagvlak. Ga voor smal en diep draagvlak. Aan de slag met coalition of the willing.”

De meegevers van Jan Rotmans geven houvast en moed! Zo blijkt ook uit de reacties van diverse deelnemers. Het motiveert om de ogenschijnlijk onzichtbare kleine stapjes voorwaarts te blijven zetten.

Perspectieven en inzichten vanuit verschillende netwerken

Albert Hoekerswever werkt vanuit HubOranje en zijn concept SamenKeten aan talloze ketenvraagstukken in de landbouw, in binnen- en buitenland. Hij roept onder meer op om veel op de koffie te gaan en mensen op te zoeken. “Mensen waar je iets mee kan, die lopen rond in het wild.” De oplossing ligt in zijn visie in de markt bij meerdere partijen samen. “Vraag ondernemers wat zij willen en smeed coalities. En dan is het een kwestie van gewoon beginnen en experimenteren. Blijven zoeken wat er kan en met wie.”

Paula Rijkens vult aan vanuit haar ervaringen bij Breda Circulair. “Ik zie veel overeenkomsten met Regio Foodvalley. We zien dat de transitie veel tijd en inzet kost van velen en de resultaten lijken klein. En dat is soms frustrerend, omdat ik sneller of groter wil. Maar toch is dat wel de aanpak, kleine stappen vormen samen de grote beweging.”

Hoe impact maken? Grote oogst.

Met Regio Foodvalley en Breda Circulair als casus, gingen we dieper in op de vraag: hoe kunnen we in onze rol meer impact maken? Met als belangrijkste conclusies:

• Onderzoek waar je impact kan en wil maken en focus. Circulaire economie is een heel breed onderwerp en kent vele actoren. Voedsel ook. Veel deelnemers herkennen dan ook de vraag: waar ga ik op inzetten?
• Zoek in de markt waar energie zit. Wat wil je? Ken de vraag van je spelers en ga coalities smeden en met deze partijen samen ontwikkelen.
• Ga doelgericht stappen zetten, in plaats van een brede reactieve en bedienende rol.
• Bepaal welke rol je hebt en wilt spelen: Coach en makelaar, soms dealmaker. En blijf na het leggen van verbinding ook faciliteren.
• Blijf het netwerk verbreden, buiten gebaande paden, bijvoorbeeld via regionale bedrijvenkringen.
• Jaarlijks event is goed voor inspiratie, verbinding & connectie.
• Kleine stappen zetten en mijlpalen vieren. Juist die kleine stappen maken samen de beweging.
• Werk samen met onderwijs, waar veel interesse en enthousiasme is voor dit onderwerp.

Slotreflecties

Deelnemers kijken tevreden terug op deze grote intervisie-bijeenkomst. Veel herkenning, veel geleerd, stof tot nadenken en nieuwe contacten. En hernieuwde motivatie om kleine stappen te blijven zetten voor de grote beweging.

Lees- en luistertips

Ook leren van Jan Rotmans? Lees dan De Perfecte Storm en Omarm de Chaos. Of luister naar een podcast met hem als gast, bijvoorbeeld “We staan aan de vooravond van de grootste verandering ooit”.