Als we klimaatverandering willen remmen, dan moeten wij onze energie en daarmee ook de materialenkringloop sluiten. Dat wil zeggen dat wij van een lineaire economie, waarbij producten aan het eind van hun levenscyclus worden weggegooid, naar een circulaire economie gaan waarbij producten aan het eind van de levenscyclus hoogwaardig worden hergebruikt. Maar hoe zit het dan met energie? Hier is het van belang om gebruik te beperken en dat sluit goed aan bij circulair materiaalgebruik. Dat is in veel gevallen energie-efficiënter dan weggooien en nieuwe grondstoffen verwerken. Daarnaast is er bij energie in het kader van klimaatverandering sprake van het vraagstuk: ‘Waar haal je de dan nog benodigde energie vandaan?’ Het is van belang om het energiesysteem te decarboniseren en dus van fossiele, op koolstof gebaseerde, energiedragers af te stappen. In dit complexe proces, ook wel Energietransitie genoemd, wordt naar de gehele energieketen gekeken. Van productie, opslag en distributie tot aan het verbruik van energie.

Door de overgang naar het duurzaam opwekken van energie ontstaat er een behoefte aan de opslag hiervan. Dit komt doordat de opwek pieken en dalen zal kennen door de natuurlijke beschikbaarheid van wind en zon. Er zijn verschillende mogelijkheden voor opslag, waarvan waterstof als energiedrager potentie heeft een grote rol te spelen in de transitie van ons huidige fossiel gedreven energiesysteem naar een fossielvrij energiesysteem. Echter staat toepassing van waterstof in de praktijk nog in de kinderschoenen. Om deze innovatie regionaal een boost te geven is het afgelopen jaar vanuit Living Lab Regio Foodvalley Werkplaats Waterstof opgezet met de focus op mobiliteit. In dit artikel leest u meer over dit initiatief.

De Rol van Waterstof

In het kader van de Energietransitie kan waterstof een rol spelen in onder andere de opslag van energie en voor de mobiliteit (figuur 1). 

1.    Opslag van energie

De afgelopen jaren is zowel de energiebehoefte als de vraag naar hernieuwbare energie flink toegenomen. De opwek uit duurzame bronnen zoals zon en wind is echter niet altijd in balans met de vraag naar energie. Waterstof kan als oplossing dienen om de kloof tussen het aanbod van groene energie en de vraag ernaar te verbinden. 

2.    Mobiliteit

Ook de vraag naar oplossingen ten behoeve van emissievrij vervoer is de afgelopen jaren gestegen. Met name in het zwaar transport is er behoefte aan een duurzaam alternatief. Ook hieraan kan waterstof als energiedrager een bijdrage leveren. Naast het ontwikkelen van waterstofvervoer wordt momenteel ook gekeken naar het ombouwen van op fossiel brandstof rijdende wagens, die aan het einde van hun levenscyclus zitten, naar waterstofwagens. Hiermee kunnen bestaande wagens een tweede leven krijgen. Het mooie hiervan is dat naast circulariteit hiermee ook een kans ligt voor arbeidsplaatsen in de (ruimere) regio.

Living lab

Ondanks de mogelijkheden die waterstof biedt is het implementeren van grootschalige waterstoftoepassingen en het realiseren van een waterstofkringloop een complexe uitdaging. Veel partijen worstelen met aan de ene kant de commerciële haalbaarheid van projecten en aan de andere kant de onvoldoende beschikbare (groene) Waterstof. Living labs bieden een geschikt ecosysteem om te experimenteren en innoveren in de praktijk. Zo ook in het kader van Circulaire Economie, de Energietransitie en specifieker met betrekking tot de rol van waterstof. 

Binnen Regio Foodvalley worden in toenemende mate waterstofinitiatieven gesignaleerd rondom transport, opslag en distributie. Deze initiatieven worden vanuit de overheid, bedrijfsleven en kennisinstellingen geïnitieerd. Om de ontwikkeling van deze initiatieven te versnellen en om innovatie een boost te geven is Werkplaats Waterstof het afgelopen jaar in het leven geroepen. Het doel van Werkplaats Waterstof is om vanuit regionale behoefte de volgende aspecten te ondersteunen: kennisuitwisseling, verbinding, samenwerking, de concrete ontwikkeling van doelen en ambities t.b.v. bestaande of nieuwe waterstofinitiatieven.

Werkplaats Waterstof Kick-Off 2020

Nadat de geïnteresseerde partijen binnen Regio Foodvalley in beeld zijn gebracht, is op woensdag 9 december 2020 de Werkplaats Waterstof officieel afgetrapt tijdens het kick-off event. Het digitale evenement had een afwisselend programma met de focus op mobiliteit en bestond uit de volgende onderdelen: keynotes, interactieve momenten, plenaire en parallelle sessies. De kick-off was opgezet met een driedelig doel: deelnemers informeren en inspireren (1), aan elkaar verbinden van partijen op regionale schaal (2) en het ophalen van behoeften om Werkplaats Waterstof in 2021 daarbij aansluitend in te richten (3).

Na het analyseren van de eerste behoeftes blijkt het zwaartepunt te liggen op ‘het opzetten of de exploitatie van Waterstof (H2) vulpunt of tankstation’ (zie cirkeldiagram hieronder). Zo lag ook de nadruk van de gestelde vragen op ‘Tankstation’. Een voorbeeld: ‘Wat is de oorsprong van de twee druksystemen bij het tanken van waterstof, 350 bar voor vrachtwagens en 700 bar voor personenauto’s?’. Het antwoord hierop luidt als volgt: ‘Het opslagvolume ontstaat door onder hogedruk waterstof te comprimeren. Momenteel is er een wereldwijde verschuiving naar 700 bar, maar dat kost veel energie. Wel is er kans dat een prijsverschil komt te ontstaan tussen 350 bar en 700 bar Waterstof’. 

Wat bij het verkennen van een tankstation echter van belang is, is dat dit niet alleenstaand gerealiseerd kan worden. Dan is er namelijk geen businesscase. In de Werkplaats Waterstof zal daarom ook gefocust worden op de verbinding met de verbruikers, voor het opzetten van een regionaal distributiesysteem. Zo kan een regionale verbinding tussen vraag en aanbod ontstaan.

Werkplaatsbijeenkomsten 2021

Na de geslaagde kick-off en op basis van de waardevolle inbreng van deelnemers is een procesontwerp voor de werkplaats bijeenkomsten in 2021 opgezet. Concreet bestaat het procesontwerp uit een serie van vier een opvolgende werkplaatsen. Hierbij is vooral gekeken naar: ‘op wat voor manier wij gezamenlijk met een belangstellende groep, van ideevorming kunnen toewerken naar een bruikbaar voorstel’. De eerstvolgende werkplaats vindt plaats op 23 maart. Tijdens deze bijeenkomst zal worden toegewerkt naar: een gedeelde visie, projectkeuze, concrete doelen, rollen en benodigdheden. De daaropvolgende werkplaatsbijeenkomsten zullen plaats vinden op 23 juni, 22 september en december (exacte datum volgt).

Interesse?

Heeft u als Waterstofpionier nog specifieke behoeftes, nabranders die u tijdens de kick-off niet heeft kunnen delen of simpel weg vragen? Stuur deze dan via een email naar secretariaat@regiofoodvalleycirculair.nl of neem contact op met de Begeleiders Werkplaats Waterstof.

Erik van der Veer
Erik.van.der.Veer@dutchboostinggroup.nl

Dina El Filali
Dina.el.Filali@dutchboostinggroup.nl