In 2021 is de Werkplaats Circulaire Voedselketens gestart – voortbouwend op eerdere activiteiten op het gebied van voedselverspilling. We kijken terug op een goed, maar ook roerig, jaar. 

Impact corona

De corona-maatregelen hebben grote impact in de voedselketen. De horeca wordt hard geraakt, in de zorginstellingen is het alle hands aan dek en bedrijfskantines blijven leeg. In tegenstelling tot supermarkten en andere retail, zij ervaren juist enorme drukte. De maatregelen hebben consequenties voor inkomsten en personeel, maar ook voor bijvoorbeeld toeleverende partijen die hun afzet plots zagen verdwijnen. 
Het water staat velen aan de lippen en het ontbreekt aan tijd en energie voor nieuwe dingen, zoals nadenken over minder voedselverspilling of nieuwe circulaire concepten. We hopen dat 2022 een wat rooskleuriger jaar wordt, waarin deze ondernemers en medewerkers weer vooruit kunnen kijken.

Aandacht voor gezonde en circulaire voedselketen groeit

Toch heeft corona tegelijkertijd ook de aandacht voor ons voedsel verder vergroot. Ook in onze regio staan gezond voedsel, goede inkomsten, regionale producten, minder verspilling en circulaire ketens volop op de agenda. Niet alleen bij consumenten, maar ook bij ketenpartijen, instellingen en zeker ook binnen het onderwijs. 

Netwerk met circulaire projecten

De Werkplaats Circulaire Voedselketens functioneert inmiddels steeds meer als een deelnetwerk en brengt schakels uit de keten bij elkaar, legt koppelingen tussen ondernemers, overheid en onderwijs en legt verbinding met andere netwerken, projecten en programma’s die werken aan aspecten van een circulaire keten. Vooral MKB, onderwijsinstellingen en vertegenwoordigers van gemeenten werken er samen: “Ik wil wel veranderen, maar kan dat niet in mijn eentje. Ik heb niet de kennis, tijd of juiste contacten. Samen komen we tot oplossingen.” 

Wat hebben we gedaan?

1. Pers en media

• Voedselafval in binnensteden: veel winst te behalen door bundeling en samenwerking (Nieuwsbericht Regio Foodvalley, maar ook andere netwerken zoals CIRCLES en Stichting Samen Tegen Voedselverspilling)
• Fiets mee door de regio, met Richard Hardeman en Gert Veenendaal – Regio Foodvalley
• Bakkersgrondstof geeft restbrood waarde – GROEI #8 (artikel)
• Verspillingsvrije helden in het zonnetje tijdens Verspillingsvrije Week (lees de verhalen)
• Inschatten behoefte grootste oorzaak voedselverspilling (artikel)

2. Circulaire keten-projecten

We plaatsten enkele projecten en nieuwe initiatieven centraal, om samen verder te ontwikkelen, van te leren en te inspireren. We hebben diverse gesprekken gevoerd, studenten-onderzoeken ingezet, verbindingen gelegd met kansrijke samenwerkingspartners uit het netwerk en waar mogelijk gekoppeld aan financiering.

DE GROENERIE is een initiatief van akkerbouwer Richard Hardeman en ’s Heeren Loo voor productie, verwerking en verkoop van groenten en groente-resten, samen met cliënten met een afstand tot arbeidsmarkt. 
-    Fiets mee door de regio, met Richard Hardeman en Gert Veenendaal – Regio Foodvalley (video)
-    Onderzoek naar circulaire businesskansen door studenten HAN
-    Aanvraag POP3 subsidie voor sterkere korte voedselketen en lokale verwerking, samen met Hardeman, ’s Heeren Loo, Valleigroenten BV en gemeente Ede. Het project is inmiddels in uitvoering.
-    Deelname aan Landelijke MBO Challenge Voedselverspilling: team van MBO Aeres Ede werkt op dit moment aan oplossingen voor hergebruik van restafval/snijafval.

VOEDSEL-AFVAL IN BINNENSTEDEN: In 2021 is door studenten van Wageningen UR een verkenning gedaan naar circulaire oplossingen voor voedsel-afval in binnensteden van Regio Foodvalley. Belangrijke conclusie: Veel ondernemers willen graag betere oplossingen voor hun voedsel-afval dat nu vooral in grote containers belandt. Echter, het ontbreekt hen aan tijd, kennis en ruimte om de alternatieven te ontwikkelen. Een gezamenlijke aanpak is welkom.

Zie ook:
-    Voedselafval in binnensteden: veel winst te behalen door bundeling en samenwerking 
-    Food waste and circularity amongst small-scale retailers within the foodvalley region 
-    Student Loris Monasso (WUR) loopt momenteel stage en geeft vervolg aan het onderzoek. Hij focust op mogelijke oplossingen voor Rhenen, onder meer in afstemming met de gemeente. 
-    2 teams van MBO Aeres Ede werken momenteel aan oplossingen voor brood en groente-resten en snijafval, in het kader van de landelijke MBO Challenge Voedselverspilling
-    Er volgt in februari 2022 een overleg met ondernemers. 
-    De ambitie is om in 2022 te komen tot een plan van aanpak met business cases en ‘menukaart’ met mogelijkheden voor binnensteden.

BAKKERSGRONDSTOF verwerkt retourbrood tot een smaakvol broodmeel, desem, dat weer opnieuw door de bakkers wordt gebruikt. Bakkersgrondstof geeft brood hiermee een tweede leven. Bakkersgrondstof heeft afgelopen zomer zijn intrek genomen in het pand van het Nederlands Bakkerij Centrum in Wageningen. 
-    In de oktober 2021 hielden we er een fysieke werkplaatsbijeenkomst. 
-    Momenteel werkt een team van MBO Aeres Ede aan oplossingen voor hergebruik van restafval, in het kader van de Landelijke MBO Challenge Voedselverspilling.
-    Bakkersgrondstof geeft restbrood waarde – GROEI #8

OVERIGE PROJECTEN EN KANSRIJKE SECTOREN
Begin 2021 voerden 8 studenten van Wageningen UR onderzoek uit naar voedselverspilling in de zorg. De geïnterviewde zorginstellingen uit Regio Foodvalley hebben zeker interesse hun eventuele verliezen verder aan te pakken. We willen hier opvolging aan geven door samenwerking te zoeken met het project ‘Verduurzaming Menu’ dat in 2022 via provincie Gelderland gaat lopen. 
Ook geven we in 2022 opvolging aan een door Stichting VoedselSurplus uitgevoerde verkenning naar een mogelijke sociale verspillingshub waar gedoneerde voedsel-reststromen uit supermarkten worden gebundeld en gedistribueerd naar sociale organisaties en zorginstellingen. 

3.    Bijeenkomsten

• 14 juni 2021 - Voedselverspilling in het onderwijs waarin voorbeelden en best practices van curricula en andere onderwijsvormen uit onderwijs werden uitgewisseld. (terugblik)
• 17 juni 2021 – Startbijeenkomst Circulaire Voedselketens (terugblik)
• 5 juli 2021 – Verkennend gesprek landbouwketens en reststromen
• 14 oktober 2021 – Werkplaatsbijeenkomst bij Bakkersgrondstof in Wageningen (verslag)
• 8 november 2021 – Tafelgesprek korte duurzame voedselketens in Regio Foodvalley
• 18 november 2021 – Thema-sessie tijdens Living Lab Day over Voedsel-afval in binnensteden
  
  

4.    Bewustwording en onderwijs

De thema’s voedselverspilling, duurzaam voedsel en circulaire ketens staan hoog op de agenda binnen onderwijsinstellingen. Er wordt gewerkt aan nieuwe curricula, er vinden praktijkopdrachten plaats. Enkele mijlpalen uit 2021 waren:

• MBO Challenge Voedselverspilling door Aeres MBO: pitches resultaten in mei 2021 gebundeld in film.
• Verspillingsvrije week (september 2021) met onder meer masterclasses ‘koken met restproducten’ door chef-koks van het Smaakpark in Ede. Christian Weij kookte met leerlingen op het VMBO Aeres in Nijkerk en zijn collega Mick Denneman op Het Perron in Veenendaal.
• Youth World Food Day (16 oktober 2021)

5.    Proeftuin voedselverspilling

In 2020 en 2021 waren we een als Regio Foodvalley een proeftuin voedselverspilling, mede in opdracht van het ministerie van LNV. We werkten daarin samen met onder meer de Stichting Samen Tegen Voedselverspilling, het Voedingscentrum en Wageningen UR. We hebben als proeftuin onze resultaten en lessen gedeeld en werken momenteel aan de eindrapportage.

Samenwerken vanuit verbinding

De Werkplaats Circulaire Voedselketens staat niet op zichzelf, maar werkt actief samen met andere landbouw- en voedsel gerelateerde programma’s en initiatieven. Circulaire Voedselketens vormen we namelijk niet alleen, maar met z’n allen. We werken bijvoorbeeld nauw samen met het Programma Voedsel- en Eiwittransitie, met betrokkenen van het Landbouwnetwerk Regio Foodvalley en de Regiodeal Foodvalley. En ook bijvoorbeeld met het landelijke programma Jong Leren Eten.

Vooruitblik 2022

Bekijk de uitgebreide vooruitblik hier. 

1. Ketenprojecten als mini living labs. 
2. Onderwijsinstellingen gaan steeds meer hun eigen voedselketen onder de loep nemen. 
3. We blijven daarbij verbindingen leggen met nieuwe ketenpartijen, met andere programma’s en met kansrijke vormen van ondersteuning, om vanuit alle puzzelstukken en netwerken onze voedselketens en verdienmodellen steeds meer circulair te maken. 
4. We zullen netwerken en onderling leren in diverse werkplaatsbijeenkomsten.
5. We zullen aandacht vragen voor de meerwaarde van monitoring. Er zijn tools en meetinstrumenten om als organisatie de eigen voedselverliezen in beeld te brengen en de daarbij horende verliezen qua kosten en CO2. 
6. We inspireren en delen leerervaringen via bijeenkomsten, we zetten goede voorbeelden in de etalage via media en nieuwsbrieven, we blijven werken aan bewustwording via onder meer onderwijsprojecten en publieke campagnes in bijvoorbeeld de Verspillingsvrije Week.